Effata Parochieblad, augustus 2010 

Pastoor Paul Vlaar uit Obdam heeft van zijn bisschop een flinke tik op zijn vingers gekregen. Hij is enkele maanden geschorst, dat wil zeggen: hij mag zijn priesterschap enkele maanden niet uitoefenen, omdat hij op de zondag waarop Nederland voor de wereldbeker tegen Spanje moest voetballen, in zijn parochiekerk een oranje viering had gehouden. Hij droeg daarbij een oranje kazuifel en die kleur kent de rooms-katholieke kerk in haar liturgische kleurenspectrum niet. De bisschop van Haarlem zet graag de puntjes op de i, dus de pastoor kreeg straf.

Laat ik meteen zeggen dat de viering, althans datgene wat ik erover gehoord en via televisie en internet van gezien heb, ook niet mijn stijl zou zijn. Niet omdat ik zelf niet zo veel met voetballen heb. Ik weet dat voetbal voor veel mensen belangrijk is en dat kan reden genoeg zijn om er ook in een viering bij stil te staan. Wil de kerk midden in de wereld staan en wil haar boodschap betekenis hebben voor vandaag, dan zal ze moeten aansluiten bij wat mensen in hun alledaagse leven bezighoudt. Dat kan dus geen reden zijn om voetbal buiten de kerk te houden. Wel zou ik zelf moeite hebben met het soort viering als in Obdam omdat het niet mijn stijl van liturgievieren is. Ik houd niet zo van toeters en bellen, van pompa en vertoon in de liturgie, of dat nu een concertmis van Mozart is of een voetballied, en of dat nu een stoet van tien kaarsdragende misdienaars in toog met rochet is of een voorganger die met bal en fluit de kerk binnenkomt, en of dat nu een monstrans onder een baldakijn is of een goal op het priesterkoor. Geef mij maar een eenvoudige en heldere liturgie zonder slingers en fröbelwerk. Want sober hoeft niet somber te zijn en helder hoeft niet koud te zijn. Juist een viering zonder poespas kan hartverwarmend zijn.

Ik zou het dus niet zo gedaan hebben, op die voetbalzondag. Maar wat mij betreft: vrijheid blijheid. Iedere pastor vliegt met zijn eigen veren en preekt zoals hij gebekt is. En dat mag dus niet van de bisschop van Haarlem en van allen die hem zijn bijgevallen: ‘liturgie is geen bouwpakket dat je bij de Gamma kunt halen en vervolgens zelf in elkaar zet’, zo zei een katholieke commentator voor de radio. Waarom is liturgie geen bouwpakket? Liturgie is toch niet uit de hemel komen vallen? Liturgie is toch mensenwerk?

Neem nu die liturgische kleuren. Bisschop Punt werd vooral boos omdat pastoor Vlaar een kleur gebruikte die de liturgie van de rooms-katholieke kerk niet kent. Maar staan die kleuren dan al in de Bijbel voorgeschreven? Nee toch, die zijn historisch gegroeid. Paus Innocentius III, paus van 1198 tot 1216, legde in een geschrift vast dat er in Rome vijf basiskleuren voor de liturgie zijn. Die kleuren werden echter beslist niet overal gebruikt. In de late middeleeuwen waren er nog eigen regionale tradities. Pas in de zestiende eeuw werd de Romeinse kleurindeling - door de uitgave in 1570 van een overal verplicht te gebruiken misboek – de norm voor de hele rooms-katholieke kerk. Daar zijn dus vijftien eeuwen aan voorafgegaan van zoeken en experimenten met kleuren en van regionale verschillen. En dat experimenteren ging nog door: in de zestiende eeuw kwam er bijvoorbeeld de kleur roze bij, voor de twee zondagen halverwege de tijden van inkeer, dus halfvasten en de derde zondag van de advent. En de vorige paus, die een ijverige vereerder van Maria was, experimenteerde met de kleur blauw voor Mariafeesten. Toch heb ik nooit vernomen dat hij door de bisschop van Haarlem geschorst is.

Nee, het treurige van deze oranje geschiedenis is niet dat een pastoor afwijkt van het kleurenschema van de liturgie, maar dat een bisschop meent dan meteen disciplinaire maatregelen te moeten nemen. Creativiteit wordt bestraft en regels gaan boven mensen. Zou het niet andersom moeten zijn? Misschien niet in het voetbal, maar toch minstens in de kerk?