Effata Parochieblad, maart-april 2012 

Op 1 februari van dit jaar overleed de Poolse dichteres Wislawa Szymborska, in 1996 bekroond met de Nobelprijs voor literatuur. Erik Menkveld sprak bij haar overlijden in de Volkskrant over haar ‘onverwoestbare verwondering’: alles is eigenlijk altijd nieuw. Zo dichtte zij:

 ‘Niets gebeurt tweemaal en niets

zal tweemaal gebeuren.’

Elke maand breng ik een dag in stilte door bij de zusters trappistinnen van de abdij Koningsoord in Oosterbeek. Zouden de zusters ook dat vermogen tot verwondering, zo kenmerkend voor de dichteres, kunnen vasthouden?

Dag na dag hebben zij hetzelfde ritme, week na week zingen zij dezelfde psalmen. Ik weet nog dat dit mij, toen ik 35 jaar geleden zelf even monnik was, begon te beangstigen: de voorspelbaarheid van de dingen die je doet. Ik weet wel: onder de dingen die je doet speelt zich een onzichtbaar, innerlijk avontuur af. Maar toch. Het kost moeite de verwondering vast te houden.

Misschien lukt het de zusters wel omdat zij leven uit de kracht van simpele woorden. De woorden namelijk van de psalmen. Zeven maal per dag komen zij in de kloosterkerk samen om die woorden samen te zingen, te herkauwen, tot zich door te laten dringen, in zich te laten afdalen. De woorden van de psalmen zijn niet de woorden van beleidsstukken, van partijprogramma’s, van gewichtige verklaringen. Nee, het zijn eenvoudige, korte woorden. Maar wel woorden die licht kunnen geven.

‘Als uw woord zich opent, wordt het licht.’ Zo zegt de lange psalm 119 het. Als woorden zich openen, dan raken religie en poëzie elkaar. Vooral korte woorden kunnen licht geven als zij zich, soms plotseling, openen. Woorden als ‘functioneringsgesprek’, ‘rendementsverbetering’, ‘kwaliteitsindicatoren’, ‘kennisvalorisatie’ bergen weinig licht. Het zijn woorden met veel gewicht, maar met weinig diepgang. Eigenlijk zijn het logge, platte woorden: eendimensionaal. Maar woorden als licht, naam, hoop, moed, rust, vrede, kus en hand, dat zijn de woorden die zich kunnen openen. Dat zijn de woorden waar poëzie over gaat, dat zijn de woorden waar religie om draait.

Zo zijn de woorden van de psalmen. Het zijn woorden die de verwondering onverwoestbaar kunnen maken. In het leven van een dichteres. En in het leven van een gemeenschap van zusters.